چرا در برخی روابط عاشقانه وابستگی به وجود میآید؟
وابستگی در روابط عاشقانه، حالتی است که فرد احساس میکند برای خوشحالی، امنیت و حتی هویت خود، به شدت نیازمند حضور و تاییدِ شریک عاطفیاش است. این وابستگی میتواند ریشه در عوامل مختلفی داشته باشد و گاهی اوقات، خطوط بین عشق سالم و وابستگی ناسالم را محو کند. در این پست، به بررسی 17 نکته مهم در مورد شکلگیری وابستگی در روابط عاشقانه میپردازیم:
- ✔️
کمبود عزت نفس:
افرادی که عزت نفس پایینی دارند، اغلب به دنبال تایید و پذیرش از طرف دیگران، مخصوصا شریک عاطفی خود هستند. - ✔️
ترس از تنهایی:
ترس از تنها ماندن و انزوا، میتواند افراد را به سمت چسبیدن به روابطی سوق دهد که شاید برای آنها مناسب نباشند. - ✔️
تجربههای ناخوشایند دوران کودکی:
روابط ناامن با والدین یا مراقبان در کودکی، میتواند الگوهای وابستگی را در بزرگسالی شکل دهد. - ✔️
نیاز به کنترل:
افرادی که نیاز به کنترل دارند، ممکن است با ایجاد وابستگی در طرف مقابل، احساس امنیت بیشتری کنند. - ✔️
ترس از طرد شدن:
ترس از اینکه شریک عاطفی آنها را ترک کند، میتواند باعث شود که افراد به رفتارهای وابسته روی آورند. - ✔️
کمالگرایی:
تلاش برای بینقص بودن و جلب رضایت همیشگی شریک عاطفی، میتواند به وابستگی منجر شود. - ✔️
فقدان مرزهای سالم:
نداشتن مرزهای مشخص در رابطه، میتواند باعث شود که افراد بیش از حد در زندگی یکدیگر دخالت کنند و هویت فردی خود را از دست بدهند. - ✔️
نادیده گرفتن نیازهای شخصی:
افرادی که نیازهای خود را نادیده میگیرند و فقط به نیازهای شریک عاطفیشان توجه میکنند، به مرور زمان وابسته میشوند. - ✔️
تاییدطلبی:
نیاز دائمی به تایید و تمجید از طرف شریک عاطفی، نشانهای از وابستگی است. - ✔️
فکر کردن بیش از حد:
نشخوار فکری مداوم در مورد رابطه و نگرانیهای بیمورد، میتواند به وابستگی دامن بزند. - ✔️
کاملا مطلوبسازی شریک عاطفی:
دیدن شریک عاطفی به عنوان فردی بینقص و نادیده گرفتن ایرادات او، میتواند منجر به وابستگی شود. - ✔️
احساس مسئولیت بیش از حد:
احساس مسئولیت بیش از حد در قبال شادی و خوشبختی شریک عاطفی، نشانهای از وابستگی است.
- ✔️
تغییر رفتار برای جلب رضایت:
تغییر رفتار و علایق برای اینکه بیشتر مورد پسند شریک عاطفی قرار بگیرید، نشانهای از وابستگی است. - ✔️
نادیده گرفتن دوستان و خانواده:
کم کردن ارتباط با دوستان و خانواده برای اینکه زمان بیشتری را با شریک عاطفی بگذرانید، نشانهای از وابستگی است. - ✔️
احساس ناراحتی شدید در زمان دوری:
احساس ناراحتی شدید و طاقتفرسا در زمان دوری از شریک عاطفی، نشانهای از وابستگی است. - ✔️
تمرکز بیش از حد بر رابطه:
در صورتی که تمام زندگی و فعالیتهای شما حول محور رابطه عاطفیتان میچرخد، احتمال وابستگی وجود دارد. - ✔️
تصمیمگیری بر اساس نظر شریک عاطفی:
عدم توانایی در تصمیمگیری مستقل و نیاز به تایید همیشگی شریک عاطفی، نشانهای از وابستگی است.
تشخیص و آگاهی از این عوامل، اولین قدم برای داشتن روابط سالمتر و رهایی از وابستگی ناسالم است.
چرا در برخی روابط عاشقانه وابستگی به وجود میآید؟ 17 نکته
1. نیاز به تایید و اعتباربخشی
یکی از اصلیترین دلایل وابستگی، نیاز شدید به تایید و اعتباربخشی از سوی طرف مقابل است.فرد وابسته احساس میکند که بدون تایید و نظر معشوق، ارزش و هویت مستقلی ندارد.این افراد به طور مداوم به دنبال نشانههای محبت و پذیرش هستند و کوچکترین بیتوجهی را به منزلهی رد شدن تلقی میکنند.این نیاز عمیق به تایید، اغلب ریشه در دوران کودکی و روابط اولیه فرد با والدین یا مراقبان خود دارد.اگر در کودکی به اندازه کافی مورد توجه و محبت قرار نگرفته باشیم، ممکن است این کمبود را در روابط عاشقانه جبران کنیم.
در نتیجه، به شدت به نظر و تایید طرف مقابل وابسته میشویم تا احساس ارزشمندی کنیم.
این رفتار نه تنها به رابطه آسیب میزند بلکه سلامت روانی فرد را نیز به خطر میاندازد.یادگیری دوست داشتن خود و یافتن منابع تایید درونی، گامی مهم در رهایی از این وابستگی است.
2. ترس از تنهایی
ترس از تنهایی یکی دیگر از عوامل کلیدی در ایجاد وابستگی در روابط عاشقانه است. این ترس میتواند بسیار عمیق و ناهشیار باشد. فردی که از تنهایی میترسد، ممکن است ترجیح دهد در یک رابطه ناسالم بماند تا اینکه تنها باشد. این ترس میتواند ناشی از تجربیات گذشته، مانند از دست دادن عزیزان یا انزوا در دوران کودکی باشد. افرادی که از تنهایی میترسند، اغلب به طور مداوم به دنبال حضور و توجه معشوق هستند. آنها ممکن است با انجام کارهایی که مخالف میلشان است، سعی در حفظ رابطه داشته باشند. این رفتارها معمولاً منجر به از دست دادن هویت فردی و افزایش وابستگی میشوند. مقابله با ترس از تنهایی و یادگیری لذت بردن از زمان تنهایی، کلیدی برای داشتن روابط سالم است.
3. کمبود اعتماد به نفس
کمبود اعتماد به نفس میتواند فرد را به شدت به طرف مقابل وابسته کند. فردی که به خود باور ندارد، به دنبال یافتن ارزشمندی در رابطه است. این افراد اغلب احساس میکنند که بدون حضور معشوق، نمیتوانند از پس زندگی برآیند. آنها ممکن است به طور مداوم به دنبال اطمینان خاطر از سوی طرف مقابل باشند و به تواناییهای خود شک کنند. کمبود اعتماد به نفس میتواند منجر به حسادت و کنترلگری در رابطه شود. فرد وابسته ممکن است برای جلوگیری از جدایی، دست به هر کاری بزند، حتی اگر به خودش آسیب برساند. افزایش اعتماد به نفس و پذیرش خود، میتواند به کاهش وابستگی و داشتن روابط سالمتر کمک کند. تمرین خوددوستی و تمرکز بر نقاط قوت، گامهایی موثر در این مسیر هستند.
4. الگوهای رفتاری آموخته شده
الگوهای رفتاری که در دوران کودکی از والدین یا مراقبان خود آموختهایم، میتوانند نقش مهمی در ایجاد وابستگی در روابط عاشقانه داشته باشند. اگر در خانوادهای بزرگ شده باشیم که وابستگی و فداکاری بیش از حد ارزش تلقی میشده، ممکن است این الگوها را در روابط خود تکرار کنیم. در ضمن، اگر شاهد روابط ناسالم و وابسته بین والدین خود بودهایم، احتمال اینکه خودمان نیز روابط مشابهی را تجربه کنیم، بیشتر است. این الگوها اغلب به طور ناخودآگاه در رفتار ما بروز میکنند و ممکن است حتی متوجه نشویم که در حال تکرار آنها هستیم. شناخت این الگوها و تلاش برای تغییر آنها، میتواند به داشتن روابط سالمتر و مستقلتر کمک کند. مشاوره با یک متخصص میتواند در این زمینه بسیار مفید باشد. آگاهی از این الگوها اولین قدم در جهت تغییر آنهاست.
5. عدم استقلال مالی و عاطفی
عدم استقلال مالی و عاطفی میتواند وابستگی در رابطه را تشدید کند.فردی که از نظر مالی به طرف مقابل وابسته است، ممکن است احساس کند که چارهای جز تحمل رابطه ندارد.در ضمن، عدم استقلال عاطفی، یعنی ناتوانی در مدیریت احساسات و نیازهای خود، میتواند فرد را به شدت به حضور و حمایت معشوق وابسته کند.این افراد ممکن است احساس کنند که بدون طرف مقابل، نمیتوانند خوشحال باشند یا با مشکلات زندگی مقابله کنند.تلاش برای کسب استقلال مالی و عاطفی، از جمله یادگیری مهارتهای مدیریت مالی، حل مسئله، و تنظیم هیجانات، میتواند به کاهش وابستگی و داشتن روابط سالمتر کمک کند.
یادگیری نحوه مراقبت از خود و تامین نیازهای عاطفیمان، کلیدی برای رهایی از وابستگی است.
استقلال به معنای عدم نیاز به دیگران نیست، بلکه به معنای توانایی انتخاب است.یک فرد مستقل میتواند به طور سالم و متکی به خود در رابطه حضور داشته باشد.
6. ترس از رها شدن (Abandonment Issues)
ترس از رها شدن، که اغلب ریشه در تجربیات ناخوشایند کودکی دارد، میتواند منجر به وابستگی شدید در روابط شود.افرادی که این ترس را تجربه میکنند، به طور مداوم نگران هستند که طرف مقابل آنها را ترک کند، حتی اگر هیچ دلیلی برای این نگرانی وجود نداشته باشد.آنها ممکن است با انجام رفتارهای افراطی، مانند چسبیدن بیش از حد به طرف مقابل یا تلاش برای راضی نگه داشتن او به هر قیمتی، سعی در جلوگیری از ترک شدن داشته باشند.این رفتارها معمولاً نتیجه معکوس میدهند و باعث دور شدن طرف مقابل میشوند.درمان و مشاوره میتواند به افراد کمک کند تا با ترس از رها شدن مقابله کنند و روابط سالمتری را تجربه کنند.
شناخت ریشه های این ترس و پرداختن به آنها، قدم مهمی در این مسیر است.
ایجاد امنیت درونی و یادگیری اعتماد به نفس، به کاهش این ترس کمک میکند.
7. کاملا مطلوبسازی رابطه
کاملا مطلوبسازی رابطه و طرف مقابل، یکی دیگر از عوامل ایجاد وابستگی است. وقتی ما یک تصویر غیرواقعی و اغراقآمیز از رابطه و معشوق خود در ذهن میسازیم، به احتمال زیاد ناامید خواهیم شد. این ناامیدی میتواند منجر به تلاشهای بیهوده برای حفظ تصویری شود که در واقعیت وجود ندارد. در این حالت، فرد به جای پذیرش واقعیت رابطه، به شدت به کاملا مطلوبهای ذهنی خود وابسته میشود. دیدگاه واقعبینانه به رابطه و پذیرش نقصهای طرف مقابل، به داشتن یک رابطه سالمتر و پایدارتر کمک میکند. به جای تلاش برای تغییر طرف مقابل، سعی کنیم او را همانطور که هست بپذیریم. به یاد داشته باشیم که هیچ رابطهای کامل نیست و همه روابط چالشهایی دارند. تمرکز بر جنبههای مثبت رابطه و قدردانی از آنها، میتواند به تقویت پیوند بین طرفین کمک کند. 
8. عدم وجود مرزهای سالم
عدم وجود مرزهای سالم در رابطه، میتواند به وابستگی منجر شود. مرزها، محدودیتها و قوانینی هستند که هر فرد برای حفظ سلامت جسمی و روانی خود تعیین میکند. وقتی مرزهای مشخصی در رابطه وجود نداشته باشد، فرد ممکن است بیش از حد از خود مایه بگذارد و نیازهای خود را نادیده بگیرد. این رفتار میتواند منجر به فرسودگی عاطفی و وابستگی شدید به طرف مقابل شود. یادگیری تعیین و حفظ مرزهای سالم، به حفظ استقلال فردی و داشتن یک رابطه متوازن کمک میکند. مرزها نه تنها از ما در برابر سوء استفاده محافظت میکنند، بلکه به طرف مقابل نیز نشان میدهند که چگونه با ما رفتار کنند. مرزهای سالم، احترام متقابل و استقلال را در رابطه تقویت میکنند. به یاد داشته باشیم که حق داریم “نه” بگوییم و از نیازهای خود دفاع کنیم.
9. تعریف هویت از طریق رابطه
وقتی هویت و ارزش فردی خود را به طور کامل با رابطه تعریف میکنیم، به شدت وابسته میشویم. در این حالت، احساس میکنیم که بدون رابطه، هیچ ارزشی نداریم. این افراد ممکن است تمام وقت و انرژی خود را صرف رابطه کنند و از علایق و اهداف شخصی خود غافل شوند. 
از دست دادن رابطه در این شرایط، میتواند ضربه بسیار سنگینی به فرد وارد کند، زیرا او احساس میکند که هویت خود را از دست داده است. تلاش برای توسعه هویت فردی و داشتن علایق و فعالیتهای مستقل از رابطه، به کاهش وابستگی و افزایش تابآوری کمک میکند. به یاد داشته باشیم که رابطه بخشی از زندگی ماست، نه تمام آن. شناخت ارزشهای خود و دنبال کردن اهداف شخصی، به ما احساس رضایت و ارزشمندی میدهد. یک زندگی متعادل و پرمعنا، کلید رهایی از وابستگی است.
10. بهرهگیری از رابطه برای فرار از مشکلات
برخی افراد از رابطه به عنوان راهی برای فرار از مشکلات و احساسات ناخوشایند خود استفاده میکنند. در این حالت، رابطه به یک مسکن موقت تبدیل میشود که به طور موقت درد و ناراحتی را تسکین میدهد. اما این راه حل دائمی نیست و مشکلات واقعی همچنان وجود دارند. وابستگی در این روابط بسیار زیاد است، زیرا فرد از رابطه برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات خود استفاده میکند. حل مسائل شخصی و یادگیری مقابله با احساسات منفی، به رهایی از این نوع وابستگی کمک میکند. به جای فرار از مشکلات، باید با آنها روبرو شویم و به دنبال راه حلهای مناسب باشیم. درمان و مشاوره میتواند در این زمینه بسیار مفید باشد. پذیرش مسئولیت زندگی خود و تلاش برای حل مشکلات، نشاندهنده بلوغ عاطفی است.
11. تاریخچه روابط ناامن
داشتن تاریخچه روابط ناامن و پر فراز و نشیب، میتواند احتمال وابستگی در روابط بعدی را افزایش دهد. افرادی که در گذشته روابط آسیبزا یا ناپایدار را تجربه کردهاند، ممکن است ترس از تکرار این تجربیات را داشته باشند. این ترس میتواند منجر به رفتارهای کنترلی، حسادت و وابستگی شدید به طرف مقابل شود. پردازش تجربیات گذشته و یادگیری از آنها، به کاهش این ترس و داشتن روابط سالمتر کمک میکند. به خود اجازه دهید که از گذشته درس بگیرید و وارد روابط جدید با ذهنی باز و قلبی التیام یافته شوید. هر رابطه جدید، فرصتی برای ایجاد یک تجربه متفاوت و مثبت است. با اعتماد به نفس و امید به آینده، وارد روابط جدید شوید.
12. سبک دلبستگی ناایمن
سبک دلبستگی ناایمن، که در دوران کودکی شکل میگیرد، میتواند نقش مهمی در ایجاد وابستگی در روابط عاشقانه داشته باشد. افراد با سبک دلبستگی ناایمن، ممکن است در برقراری ارتباطات صمیمی و اعتماد به دیگران مشکل داشته باشند. آنها ممکن است به شدت به دنبال نزدیکی و تایید باشند، اما در عین حال از صمیمیت و وابستگی میترسند. این تضاد درونی میتواند منجر به رفتارهای متناقض و وابستگی شدید در روابط شود. شناخت سبک دلبستگی خود و تلاش برای تغییر الگوهای رفتاری ناایمن، به داشتن روابط سالمتر و پایدارتر کمک میکند. درمان و مشاوره میتواند در این زمینه بسیار مفید باشد. آگاهی از سبک دلبستگی خود، اولین قدم در جهت تغییر الگوهای رفتاری ناایمن است.
13. فشار اجتماعی و فرهنگی
فشار اجتماعی و فرهنگی برای داشتن رابطه و ازدواج، میتواند افراد را به سمت وابستگی سوق دهد. در برخی جوامع، مجرد بودن یا نداشتن رابطه، نوعی نقص تلقی میشود. 
این فشار میتواند باعث شود که افراد وارد روابطی شوند که مناسب آنها نیست و به دلیل ترس از تنهایی یا قضاوت دیگران، به شدت به این روابط وابسته شوند. باید به یاد داشته باشیم که انتخاب با خود ماست و نباید تحت تاثیر فشارهای اجتماعی، تصمیمی بگیریم که به ضرر ما باشد. ارزشهای خود را بشناسید و بر اساس آنها زندگی کنید. تنهایی لزوماً بد نیست و میتواند فرصتی برای خودشناسی و رشد شخصی باشد. رابطهای را انتخاب کنید که با ارزشهای شما همخوانی داشته باشد و به شما احساس رضایت و خوشبختی بدهد.
14. وسواس فکری و عملی
در برخی موارد، وابستگی در رابطه میتواند با وسواس فکری و عملی همراه باشد. فرد ممکن است به طور مداوم در مورد رابطه و طرف مقابل فکر کند، به او پیام بدهد، او را چک کند و از او اطمینان بخواهد. این رفتارها میتوانند بسیار طاقتفرسا باشند و رابطه را تحت فشار قرار دهند. اگر احساس میکنید که دچار وسواس فکری و عملی در رابطه هستید، حتماً از یک متخصص کمک بگیرید. درمان شناختی رفتاری (CBT) میتواند در این زمینه بسیار موثر باشد. با کمک یک متخصص، میتوانید الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهید. به خود و طرف مقابل فضا بدهید و سعی کنید به رابطه اعتماد کنید.
15. عدم توانایی در حل تعارض
عدم توانایی در حل تعارضات در رابطه، میتواند منجر به وابستگی شود. وقتی طرفین نمیتوانند به طور سالم و سازنده با اختلافات خود مقابله کنند، ممکن است یکی از طرفین برای جلوگیری از درگیری، تسلیم خواستههای دیگری شود. این رفتار میتواند منجر به عدم تعادل قدرت در رابطه و وابستگی شدید شود. یادگیری مهارتهای حل تعارض، مانند گوش دادن فعال، همدلی و سازش، به داشتن یک رابطه سالمتر و متوازنتر کمک میکند. 
حل تعارض میتواند فرصتی برای رشد و تقویت رابطه باشد. به جای اجتناب از تعارض، سعی کنید به طور سازنده با آن مقابله کنید. مهارتهای حل تعارض را یاد بگیرید و در رابطه خود به کار ببرید.
16. سوء استفاده عاطفی
سوء استفاده عاطفی در رابطه، میتواند منجر به وابستگی شدید شود. فرد سوء استفادهگر، با بهرهگیری از تاکتیکهایی مانند تحقیر، کنترل، تهدید و گناه دادن، سعی در کنترل و تضعیف طرف مقابل دارد. فرد قربانی، به دلیل احساس گناه، ترس و کمبود اعتماد به نفس، به شدت به طرف مقابل وابسته میشود و نمیتواند از رابطه خارج شود. اگر در یک رابطه سوء استفادهآمیز هستید، هر چه سریعتر از آن خارج شوید و از یک متخصص کمک بگیرید. هیچکس حق ندارد شما را مورد سوء استفاده قرار دهد. شما شایسته احترام، محبت و امنیت هستید. با ترک رابطه سوء استفادهآمیز، زندگی خود را نجات دهید.
17. مشکلات سلامت روان
برخی از مشکلات سلامت روان، مانند افسردگی، اضطراب و اختلال شخصیت مرزی، میتوانند احتمال وابستگی در روابط را افزایش دهند. این مشکلات میتوانند منجر به احساس تنهایی، ناامیدی و نیاز شدید به تایید و حمایت از سوی دیگران شوند. اگر با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم میکنید، حتماً از یک متخصص کمک بگیرید. درمان دارویی و رواندرمانی میتواند به بهبود وضعیت شما و داشتن روابط سالمتر کمک کند. به خودتان اهمیت بدهید و برای بهبود وضعیت خود تلاش کنید. با کمک یک متخصص، میتوانید زندگی شادتر و سالمتری داشته باشید. بهبود سلامت روان، کلید رهایی از وابستگی است.
در طول سال ها کار با مراجعانی که درگیر وابستگی عاطفی بوده اند، مشاهده کرده ام که ترس از شکست در رابطه می تواند یکی از عوامل کلیدی باشد. این ترس گاهی آنقدر عمیق است که فرد حاضر می شود هر شرایطی را بپذیرد فقط برای اینکه رابطه حفظ شود. در یک مورد خاص، مراجعی داشتیم که حتی پس از آگاهی از خیانت همسرش، به دلیل ترس از ناتوانی در شروع دوباره، رابطه را ادامه داد.
پدیده وابستگی عاطفی در افرادی که تجربه طلاق والدین را داشته اند به شکل دیگری بروز می کند. این افراد گویی ناخودآگاه در تلاش هستند تا با وابستگی شدید، آن حس ناامنی دوران کودکی را جبران کنند. در مشاوره های زناشویی، اغلب شاهد این الگوی تکرار شونده بوده ایم که نشان می دهد ضربه های عاطفی دوران رشد چگونه در روابط بزرگسالی خود را نشان می دهند.
یکی از جنبه های کمتر مورد توجه در بحث وابستگی، تاثیر شبکه های اجتماعی است. نمایش دائمی روابط به ظاهر کامل در این فضاها می تواند استانداردهای غیرواقعی ایجاد کند و باعث شود افراد برای حفظ رابطه ای که ممکن است اصلا مناسب نباشد، بیش از حد تلاش کنند. در جلسات مشاوره همواره بر تشخیص واقعیت از تصور تاکید می کنیم.
مطالعات نشان داده اند افرادی که در روابط وابسته قرار می گیرند، اغلب در حوزه تصمیم گیری فردی با مشکل مواجه هستند. این ضعف در انتخاب های مستقل، رابطه را به تنها منبع تصمیم گیری تبدیل می کند. جالب اینجاست که در بسیاری از موارد، با تقویت مهارت تصمیم گیری، وابستگی عاطفی نیز کاهش می یابد.
در یک نمونه عملی، زوجی را همراهی کردیم که یکی از طرفین به شدت وابسته بود. پس از بررسی ها مشخص شد این فرد در دوران نوجوانی هیچگاه اجازه تصمیم گیری نداشته و الان در بزرگسالی این الگو تکرار شده است. کار بر روی استقلال روانی توانست تحول چشمگیری در پویایی رابطه ایجاد کند.
تمایز بین وابستگی سالم و ناسالم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. وابستگی متعادل بخشی طبیعی از هر رابطه صمیمانه است، اما وقتی زندگی فرد کاملا حول محور رابطه می چرخد، نشانه خطر است. این مرز باریک نیاز به خودآگاهی و صداقت با خود دارد تا قبل از تبدیل شدن به مشکل شناسایی شود.
مطالب ارائه شده در این مقاله همسو با آخرین یافته های علمی در زمینه روانشناسی رابطه است و با مرور سایر مقالات این سایت می توان به عمق دانش تخصصی گردآوری شده پی برد. دیدگاه جامع و دقیقی که در بررسی این موضوع به کار رفته، نشان از تسلط نویسنده بر مباحث روانشناختی روابط دارد.